ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2025

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Η Έκθεση για τη Φτώχεια στην Ελλάδα 2025, έβδομη συνεχόμενη έκδοση του Ελληνικού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας (EAPN Greece), αξιολογεί με περιεκτικό τρόπο τη φτώχεια, τις ανισότητες και τον κοινωνικό αποκλεισμό στη χώρα σε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό παγκόσμιο και εθνικό περιβάλλον. Αντλώντας από επίσημα στοιχεία, έρευνα πεδίου, και τις απόψεις των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚοιΠ) καθώς και των ανθρώπων που πλήττονται από την φτώχεια (PeP), η έκθεση αξιολογεί την πρόοδο της υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη και τη Μείωση της Φτώχειας (2021–2027) και αναδεικνύει τις νέες ανάγκες, τα κενά, και βασικές συστάσεις πολιτικής.

Βασικά ευρήματα

Το 2025, 26,9% του πληθυσμού της χώρας (2,74 εκατ. άτομα) διαβιώνουν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού — ποσοστό αυξημένο κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Η παιδική φτώχεια παραμένει υψηλή (22,4%), ενώ ο κίνδυνος υλικής και κοινωνικής στέρησης επίσης αυξήθηκε, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ). Η ένταση εργασίας, οι χαμηλοί μισθοί, η εργασιακή ανασφάλεια και η αναντιστοιχία μεταξύ εισοδημάτων και υψηλών τιμών στα είδη πρώτης ανάγκης και στην κατανάλωση ενέργειας εξακολουθούν να παγιδεύουν τους εργαζόμενους/ες στη φτώχεια παρά τις όποιες επιμέρους βελτιώσεις. Το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ) καλύπτει μόλις το 60% του ορίου φτώχειας, ποσοστό ανεπαρκές με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Η ετήσια έκθεση συμπεριλαμβάνει ειδική αναφορά και ανάλυση στο μέτρο του ΕΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη τις μαρτυρίες των ωφελουμένων και των επαγγελματιών που το χορηγούν, καταλήγοντας σε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής προς το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας αλλά και το Υπουργείο Οικονομικών.

Η έρευνα των ΟΚοιΠ καταδεικνύει επιδείνωση της στεγαστικής ανασφάλειας, του άγχους που πηγάζει από ζητήματα ψυχικής υγείας, και του ψηφιακού αποκλεισμού, ενώ αναδύονται ευαλωτότητες μεταξύ προσφύγων, μονογονεϊκών οικογενειών, ηλικιωμένων, γυναικών που βιώνουν βία, άτυπων παρόχων φροντίδας, και αγροτικών πληθυσμών. Η κρυφή αστεγία και η ενεργειακή φτώχεια έχουν ενταθεί, αποκαλύπτοντας τα κενά στο ισχύον σύστημα προστασίας. Η αναστολή του προγράμματος ΤΕΒΑ, η ανάθεσή του στις Περιφέρειες και η διετής καθυστέρηση της υλοποίησης της νέας φάσης του ως ΕΒΥΣ έχει περιορίσει ακόμα περισσότερο την πρόσβαση στα βασικά αγαθά στους ευάλωτους πληθυσμούς.

Σημαντικά ερευνητικά έργα που ολοκληρώθηκαν το 2025

Τρεις αξιοσημείωτες ερευνητικές πρωτοβουλίες συμπεριλαμβάνονται στη φετινή Έκθεση για τη Φτώχεια παρέχοντας ευρήματα και συστάσεις πολιτικές για δομικά/συστημικά προβλήματα αλλά και για νέα αναδυόμενα προφίλ φτώχειας:

• το πρόγραμμα POVE.R.RE[1] (Πάντειο Πανεπιστήμιο | ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) ανέδειξε την κρυφή αγροτική φτώχεια και τη στεγαστική επισφάλεια βάσει φύλου, συνδέοντας την κοινωνική στέρηση με τις κλιματικές επιπτώσεις,
• το πρόγραμμα REVERTER[2] (Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ. | Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο | ΚΑΠΕ, LIFE ΕΕ) υπογράμμισε την ανάγκη για πλήρως χρηματοδοτούμενα, απλοποιημένα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης για ευάλωτα νοικοκυριά, για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, και
• το πρόγραμμα Ε.ΠΑ.Φ.Ε.Σ.[3] (Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας | Ελληνικό Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία | BUILD ΕΕ) χαρτογράφησε τις αδυναμίες και τις καλές πρακτικές της τοπικής κοινωνικής πολιτικής σε πέντε (5) άξονες (κοινωνικές υπηρεσίες, στέγαση, αστεγία, ενεργειακή φτώχεια, παιδική φτώχεια). Υπογράμμισε τη σημασία της ενδυνάμωσης των δήμων και των ΟΚοιΠ με επαρκείς πόρους και εξειδίκευση και την ανάγκη συνεργασίας μεταξύ τους, με τις Περιφέρειες και με την κεντρική διακυβέρνηση.

Συνολικά, τα έργα αυτά υπογραμμίζουν ότι η αποτελεσματική πολιτική για την καταπολέμηση της φτώχειας απαιτεί έρευνα και εντοπισμό αναγκών σε τοπικό επίπεδο, διατομεακό συντονισμό, και συμμετοχική διακυβέρνηση που να συμπεριλαμβάνει και τους ανθρώπους που πλήττονται από φτώχεια.

Διακυβέρνηση και Συμμετοχή

Η Έκθεση διαπιστώνει την περιορισμένη εμπλοκή των ενδιαφερόμενων μερών στο σχεδιασμό και την αξιολόγηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη και τη Μείωση της Φτώχειας. Οι περισσότερες ΟΚοιΠ και τα άτομα που πλήττονται από τη φτώχεια που ρωτήθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας ανέφεραν ελάχιστη συμμετοχή στη διαβούλευση και υπογράμμισαν την ανάγκη θεσμοθετημένων μηχανισμών συμμετοχής τους. Απηχώντας τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις, οι άνθρωποι που πλήττονται από φτώχεια υπερασπίζονται την αρχή «τίποτα για εμάς χωρίς εμάς» — απαιτώντας μόνιμη εκπροσώπηση, λογοδοσία, και συν-δημιουργία κοινωνικών πολιτικών.

Κύριες Συστάσεις

Η Έκθεση καλεί σε αποφασιστική και πολυδιάστατη δράση στους εξής άξονες:

1. Αναγνώριση και υποστήριξη των αόρατων πληθυσμών: χαρτογράφηση και στήριξη των αόρατων πληθυσμών μέσω της συλλογής συμπληρωματικών δεδομένων, συμμετοχικού σχεδιασμού, και έμφασης στις αναδυόμενες συνθήκες ψυχικής υγείας που συνδέονται με τα νέα προφίλ φτώχειας. Προσαρμογή των κοινωνικών πολιτικών με βάση τις νέες και τοπικές ανάγκες.
2. Μεταρρύθμιση των δομών: ενίσχυση και ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης, καλύτερος συντονισμός μεταξύ των υπουργείων, θεσμοθετημένο πλαίσιο συνεργασίας των ΟΚοιΠ με τα κέντρα διαμόρφωσης και λήψης αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και διασφάλιση διαφάνειας και αξιολόγησης της εφαρμογής των κοινωνικών πολιτικών.
3. Στήριξη εκείνων που στηρίζουν: εξασφάλιση μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης και ανάπτυξης ικανοτήτων για ΟΚοιΠ και παρόχους φροντίδας ώστε να συντηρηθούν οι κρίσιμες υπηρεσίες που παρέχονται σε επίπεδο κοινότητας.
4. Ενδυνάμωση των ειδικών: θεσμοθέτηση της ισότιμης συμμετοχής των ανθρώπων που πλήττονται από φτώχεια, σεβασμός των δικαιωμάτων τους μακριά από αποκλεισμούς και διακρίσεις.
5. Διασφάλιση της συνοχής σε δημοσιονομικό και πολιτικό επίπεδο: αλλαγή του άνισου φορολογικού συστήματος με δικαιότερη συμμετοχή στη φορολογική επιβάρυνσηˑ οι πολιτικές που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση να είναι κοινωνικά δίκαιες χωρίς αποκλεισμούςˑ εξαίρεση των κοινωνικών δαπανών από τη δημοσιονομική προσαρμογή.

Ακούστε την Μαριανέλλα Κλώκα, Πρόεδρο του Ελληνικού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας, στην Ελευθερία Κουμάντου και την εκπομπή Ντάμες Σπαθί του 9,84FM εδώ

Συμπέρασμα

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει επίμονες, εξελισσόμενες και αναδυόμενες μορφές φτώχειας. Η αγοραστική δύναμη των μισθών και των συντάξεων είναι η χαμηλότερη της Ευρώπης. Το σύστημα φορολόγησης επιβαρύνει δυσανάλογα τα οικονομικά αδύναμα νοικοκυριά. Οι κοινωνικές πολιτικές που εφαρμόζονται για τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς δεν καταφέρνουν να τους βγάλουν από τη φτώχεια. Υπάρχει ανάγκη αποτελεσματικότερης συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Η ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών και η ουσιαστική συμμετοχή των άμεσα πληττόμενων είναι προϋποθέσεις για την επίτευξη των στόχων της Ευρώπης 2030 για τη μείωση της φτώχειας. Η Έκθεση για τη Φτώχεια στην Ελλάδα 2025 υπογραμμίζει ότι η βιώσιμη πρόοδος δεν εξαρτάται μόνο από τους δείκτες της οικονομίας αλλά από την ορατότητα, την αξιοπρέπεια και την ενδυνάμωση όλων όσων ζουν σε συνθήκες φτώχειας.

[1] https://socialpolicy.panteion.gr/research/activity/projects/1655-poverty-and-housing-precariousness-rural-areas-through-lens-social

[2] https://reverterhub.eu/

[3] https://antipoverty.org.gr/hopewatch

Με βάση την ανακοίνωση με τίτλο «Επάρκεια Τροφής – Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών 2024», της ΕΛΣΤΑΤ (7 Οκτ. 2025), με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το 2023, προκύπτει για την χώρα μας ότι:

• Το 7,0% του πληθυσμού αντιμετώπισε μέτρια ή σοβαρή ανεπάρκεια τροφής το 2024 (2023).
• Το 1,6% του πληθυσμού βίωσε σοβαρή ανεπάρκεια τροφής (δηλαδή έμεινε τουλάχιστον μία ημέρα χωρίς φαγητό λόγω οικονομικής αδυναμίας).

Με βάση την εμπειρία των οργανώσεων μελών του Ελληνικού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας, αυτά τα στοιχεία, αν και κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, επιβεβαιώνουν την επιμονή του προβλήματος της επισιτιστικής ανεπάρκειας στην Ελλάδα. Τα δεδομένα αποτυπώνουν μια πραγματικότητα που εδώ και χρόνια διαπιστώνουν οι οργανώσεις μας: η πρόσβαση σε επαρκή και ποιοτική τροφή παραμένει ζητούμενο για σημαντικό μέρος του πληθυσμού και ειδικά για τους πιο ευάλωτους συνανθρώπους μας, που αντιμετωπίζουν βασικά προβλήματα επιβίωσης και η πρόσβασή τους σε κοινωνικά δίκτυα υποστήριξης είναι περιορισμένη.

Δύο από τα πιο σημαντικά εργαλεία αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος που παρέχονται και προτείνονται από την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είτε εφαρμόζονται στην Ελλάδα ανεπαρκώς, είτε είναι ανενεργά.

[Ακούστε εδώ την Μαριανέλλα Κλώκα στην εκπομπή Ντάμες Σπαθί και την Ελευθερία Κουμάντου (9,84 FM) στις 9/10/2025 για το θέμα]

Συγκεκριμένα,

Το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα που αποτελεί το βασικό μέτρο κοινωνικής προστασίας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εθνικής πολιτικής ανέρχεται σήμερα σε 216 ευρώ μηνιαίως. Παρότι είχε ανακοινωθεί το 2024 από την κυβέρνηση ότι το επίδομα θα προσαρμοστεί μερικώς στον πληθωρισμό και θα φτάσει τα 250 ευρώ, το μέτρο ανεστάλη στις εξαγγελίες στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης του 2025. Το νέο κυβερνητικό πακέτο μέτρων, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, περιλαμβάνει «ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης», ωστόσο δεν προβλέπει στοχευμένη αύξηση για τους χαμηλότερους εισοδηματικά πολίτες. Εκτιμάται ότι τα γενικά μέτρα στήριξης δεν θα καλύψουν τις ανάγκες αυτής της ευάλωτης ομάδας. Σίγουρα το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα δεν καλύπτει επαρκώς τους σημερινούς δικαιούχους του.

Σε χειρότερη κατάσταση βρίσκεται το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ) που μετατράπηκε σε Πρόγραμμα Επισιτιστικής Βοήθειας και Υλικής Στέρησης (ΕΒΥΣ) και το οποίο προβλέπει τη δωρεάν διανομή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης σε άπορους και εξαιρετικά ευάλωτους πληθυσμούς. Το πρόγραμμα βρίσκεται σε αναστολή τα τελευταία δύο περίπου έτη. Η μεταφορά της αρμοδιότητας από τους Δήμους στις Περιφέρειες έχει οδηγήσει σε παρατεταμένες καθυστερήσεις. Μέχρι σήμερα, λίγες Περιφέρειες έχουν προχωρήσει στις απαιτούμενες διαδικασίες προμηθειών για λόγους γραφειοκρατικούς και έλλειψης προσωπικού. Η εκτίμησή μας ως Δίκτυο είναι ότι το πρόγραμμα δεν θα ξεκινήσει πριν την άνοιξη του 2026, γεγονός που εντείνει την ανασφάλεια για τα ευάλωτα νοικοκυριά. Εκτιμούμε επίσης πως η μεταγενέστερη αποτύπωση των συγκεκριμένων δεικτών από την ΕΛΣΤΑΤ, δηλαδή με περίοδο αναφοράς εισοδημάτων του έτους 2024, θα είναι ακόμα χειρότερη.

Εκτός από τα πολύ ευάλωτα νοικοκυριά, αξίζει να σχολιάσουμε και ένα ακόμα στοιχείο που αφορά τον γενικότερο πληθυσμό. Σύμφωνα με τις πρόσφατες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση όσον αφορά την αγοραστική δύναμη του μέσου μισθού, η οποία μάλιστα απέχει 6,5% από το προτελευταίο κράτος μέλος, την Βουλγαρία. Η αγοραστική δύναμη των μισθών της Ελλάδας βρίσκεται στον πάτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακόμη και νοικοκυριά που δεν περιλαμβάνονται στο 7%–1,6% της επισιτιστικής ανεπάρκειας (όπως αναφέραμε στην αρχή της ανακοίνωσης), αντιμετωπίζουν δυσκολίες επιβίωσης. Την ίδια στιγμή αντί να γίνουν γενναίες αυξήσεις μισθών ή να συγκρατηθεί η ακρίβεια σε βασικά είδη διατροφής, στα ενοίκια, στις μετακινήσεις, στην ενέργεια και στην υγεία, η κυβέρνηση θεσμοθετεί την δυνατότητα να εργαζόμαστε 13 ώρες μήπως καταφέρουμε να τα βγάλουμε πέρα.

Όπως κάθε χρόνο, το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας εργάζεται πάνω στην συγγραφή της ετήσιας Έκθεσης για τη Φτώχεια, η οποία θα δοθεί στη δημοσιότητα τις επόμενες μέρες.