Το Παρατηρητήριο που στηρίζει τους Δήμους κατά της Φτώχειας και της Αστεγίας
Με επιτυχία παρουσίασε το Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Φτώχεια και την Έλλειψη Στέγης το έργο του στην επιστημονική ημερίδα του ΣΚΛΕ, με θέμα «Κοινωνική Εργασία και Κοινωνικές Υπηρεσίες Δήμων: Αναγκαιότητα και όχι Πολυτέλεια», η οποία πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου στο Πολεμικό Μουσείο. Η εισήγηση των υπευθύνων υλοποίησης, Κυριάκου Λαμπριανίδη και Μαρίας Δημητριάδη, είχε τίτλο «Ο Ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε θέματα Έλλειψης Στέγης και Καταπολέμησης της Φτώχειας και αφορούσε στην παρουσίαση των ευρωπαϊκών εργαλείων που αξιοποιεί το Παρατηρητήριο, δηλαδή τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και την Ευρωπαϊκή Τυπολογία ETHOS, καθώς και κάποια από τα βασικότερα ευρήματα που προκύπτουν από την έρευνα καταγραφής. Η τελευταία αφορά στην αποτύπωση των υφιστάμενων πολιτικών στέγασης και φτώχειας σε επίπεδο Δήμων και συνοδεύτηκε από ενδεικτικές προτάσεις για τη βέλτιστη διαχείριση των εν λόγω ζητημάτων, εστιάζοντας στις ευκαιρίες συμπράξεων με οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών.
Σε μια περίοδο που οι κοινωνικές προκλήσεις στην Ελλάδα εντείνονται, το Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Φτώχεια και την Έλλειψη Στέγης έρχεται να σταθεί δίπλα στους Δήμους όλης της χώρας στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σχετικά με θέματα φτώχειας και έλλειψης στέγης. Αξιοποιώντας τα εργαλεία της Κοινωνίας των Πολιτών και την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, το Παρατηρητήριο στοχεύει στην ανάδειξη των προβλημάτων, των προκλήσεων και των ελλείψεων που αντιμετωπίζει αλλά και στη βελτίωση των υπηρεσιών κοινωνικής προστασίας και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής.
Το Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Φτώχεια και την Έλλειψη Στέγης, που ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Μάρτιο του 2024, αποτελεί μια πρωτοβουλία που υλοποιείται από δύο μεγάλα δίκτυα οργανώσεων στην Ελλάδα: το Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και το Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία. Στόχος του είναι η ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών των Δήμων, προσφέροντας ουσιαστική υποστήριξη μέσω της συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών και την αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων.
Με τη συλλογή δεδομένων και την προσφορά στοχευμένων λύσεων, το Παρατηρητήριο συνεργάζεται με Δήμους για να αναλύσει τις τοπικές ανάγκες και να προτείνει συγκεκριμένες πολιτικές και δράσεις. Κάποιες άλλες δραστηριότητες του Παρατηρητηρίου περιλαμβάνουν τη συλλογή δεδομένων μέσω ερωτηματολογίων που απευθύνονται στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την οργάνωση εκπαιδευτικών webinar σε συνεργασία με τα αντίστοιχα Ευρωπαϊκά Δίκτυα για την φτώχεια και την αστεγία και τη στενή συνεργασία με Δήμους και Περιφέρειες για την ανάλυση και αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων.
Οι έννοιες της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού είναι ιδιαίτερα επίκαιρες, καθώς, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (2024), τουλάχιστον ένας στους τέσσερις πολίτες στην Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Το Παρατηρητήριο δίνει έμφαση όχι μόνο στα ποσοτικά δεδομένα, αλλά και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της φτώχειας, λαμβάνοντας υπόψη τις πολλαπλές κρίσεις που έχουν επηρεάσει τη χώρα την τελευταία δεκαπενταετία, από την οικονομική και την προσφυγική κρίση μέχρι την πανδημία, τις πρόσφατες περιβαλλοντικές και την έως σήμερα κρίση ακρίβειας που συνεχίζει να πλήττει τα ελληνικά νοικοκυριά. Αυτά τα ποιοτικά δεδομένα που αναδεικνύονται μέσα από τις Ετήσιες Εκθέσεις για τη Φτώχεια που συντάσσει το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας μας παραπέμπουν σε νέα προφίλ ανθρώπων που βιώνουν φτώχεια όπως τους «εργαζόμενους φτωχούς» και τους «νεοάστεγους».
Το Παρατηρητήριο προωθεί τη χρήση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ) για την υποστήριξη των Δήμων στην ανάπτυξη τοπικών στρατηγικών που θα βελτιώσουν την κοινωνική συνοχή. Μέχρι το 2030, η Ελλάδα έχει θέσει ως στόχο τη μείωση του αριθμού των ατόμων που κινδυνεύουν από φτώχεια κατά 860.000. Ωστόσο, μόνο το 10% των 145 Δήμων που συμμετείχαν σε έρευνα του Παρατηρητηρίου είναι πλήρως ενημερωμένο για τον ΕΠΚΔ, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για καλύτερη διασύνδεση της κεντρικής διοίκησης με την τοπική αυτοδιοίκηση και την ανάγκη για συμπερίληψη των δημόσιων κοινωνικών υπηρεσιών, δηλαδή των κατ΄ εξοχήν σημείων αναφοράς του πολίτη στην υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Πυλώνα στην Ελλάδα.
Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα που αναδεικνύεται από το έργο του Παρατηρητηρίου είναι η έλλειψη στέγης. Η Ευρωπαϊκή Τυπολογία για την Αστεγία και τον Αποκλεισμό από την Κατοικία (ETHOS) χρησιμοποιείται για τη μελέτη και καταγραφή της αστεγίας αναδεικνύοντας ότι στις μέρες μας άστεγος δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που μένει στο δρόμο αλλά και αυτός που βιώνει επισφαλείς συνθήκες στέγασης. Όσον αφορά την Ελλάδα, η έρευνα του Παρατηρητηρίου έδειξε ότι τόσο η αστεγία στο δρόμο όσο και άλλες, λιγότερο φανερές μοφές στεγαστικού αποκλεισμού -όπως οι συνθήκες συνωστισμού ή η απειλή έξωσης- θεωρούνται σημαντικά στεγαστικά προβλήματα για τους Δήμους.. Ωστόσο, οι διαθέσιμες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση αυτών δεν επαρκούν, γεγονός που αποδίδεται στην έλλειψη δομών στέγασης, αλλά και μιας ευρύτερης στεγαστικής πολιτικής σε επίπεδο ΟΤΑ.
Το Παρατηρητήριο χρησιμοποιεί την τυπολογία ETHOS για τη συλλογή δεδομένων και την υποβολή προτάσεων στους Δήμους, προωθώντας την εφαρμογή σχεδίων δράσης βάσει των αρχών του ΕΠΚΔ. Μέσω της συνεργασίας με το Παρατηρητήριο, οι Δήμοι μπορούν να ενημερωθούν σχετικά με το περιεχόμενο, τη χρησιμότητα και τους τρόπους εφαρμογής των συγκεκριμένων εργαλείων σε τοπικό επίπεδο, πράγμα που θα τους επιτρέψει να αντιμετωπίσουν σύγχρονα και ολιστικά τις τοπικές κοινωνικές προκλήσεις. Επιπλέον, η δυνατότητα αξιοποίησης ευρωπαϊκών πόρων, σε συνδυασμό με τη διενέργεια συμπράξεων με Ο.Κοι.Π. θα ενισχύσει την ικανότητά τους να εφαρμόσουν καινοτόμες λύσεις με άμεσο όφελος για τους πολίτες, εξοικονομώντας, έτσι, χρόνο και πόρους και μεριμνώντας για το φαινόμενο της εργασιακής εξουθένωσης που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι των Δήμων.
Η επιτυχία του Ελληνικού Παρατηρητηρίου για τη Φτώχεια και την Έλλειψη Στέγης εξαρτάται από τη συνεργασία όλων. Είναι καιρός οι Δήμοι σε όλη την Ελλάδα να συγχρονίσουν τις προσπάθειές τους προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επίκαιρες ανάγκες, να συμφωνήσουν σε κοινούς εννοιολογικούς ορισμούς των διαφόρων μορφών ευαλωτότητας αλλά και να συνεργαστούν τόσο μεταξύ τους όσο και με την Κοινωνία των Πολιτών προκειμένου να αξιοποιήσουν τα διαθέσιμα εργαλεία για ένα μέλλον χωρίς φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό.
«Το έργο Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Φτώχεια και την Έλλειψη Στέγης στην Ελλάδα (Ε.ΠΑ.Φ.Ε.Σ.) υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος BUILD, με φορέα υλοποίησης το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και εταίρο το Ελληνικό Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία.
Το πρόγραμμα «Building a robust and democratic civic space» (BUILD) έχει ως στόχο την προστασία, την προώθηση και την ευρεία αναγνώριση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αξιών της Ε.Ε., μέσω της στήριξης οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (OKοιΠ) στην Ελλάδα και την Κύπρο και της ενίσχυσης των ικανοτήτων και της βιωσιμότητάς τους. Το BUILD συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή ‘Ενωση, μέσω του προγράμματος Citizens, Equality, Rights and Values (CERV), το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Κέντρο Στήριξης ΜΚΟ Κύπρου με συνολικό ποσό επιχορήγησης €2,9 εκ. Συντονιστής του BUILD είναι το Ίδρυμα Μποδοσάκη (Ελλάδα) σε σύμπραξη με το Κέντρο Στήριξης ΜΚΟ (Κύπρος)».