Τι μπορεί να κάνει ένας ΟΤΑ για την καταπολέμηση των ανισοτήτων
Το πρόγραμμα ΤΕΒΑ (Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους) αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς μηχανισμούς στήριξης των ευάλωτων ομάδων στην Ελλάδα. Ωστόσο, πρόσφατη αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς του από το Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Φτώχεια και την Έλλειψη Στέγης φανερώνει σημαντικές ανεπάρκειες που εμποδίζουν την πλήρη υλοποίηση του σκοπού του, δηλαδή την ανακούφιση των άπορων πολιτών που πλήττονται από την φτώχεια. Παρά τον κοινωνικό του χαρακτήρα, η γραφειοκρατία, η έλλειψη προϊόντων και η μη προσήκουσα αντιμετώπιση των δικαιούχων περιορίζουν το εύρος της στήριξης που προσφέρει.
Αυτό δημιουργεί ένα ζήτημα που οι τοπικές αρχές μπορούν και οφείλουν να αντιμετωπίσουν ενεργά, ώστε να προσφέρουν άμεση και αποτελεσματική βοήθεια στους πολίτες τους.
Αδυναμίες του προγράμματος
Σύμφωνα με την αξιολόγηση, οι κυριότερες αδυναμίες του προγράμματος περιλαμβάνουν:
- Ανεπάρκεια προϊόντων: Τα διανεμόμενα τρόφιμα είναι συχνά ανεπαρκή τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποικιλία. Οι δικαιούχοι δεν λαμβάνουν πάντα είδη που καλύπτουν ειδικές διατροφικές ανάγκες, ενώ πολλά προϊόντα χαρακτηρίζονται από χαμηλή διατροφική αξία, γεγονός που καθιστά δύσκολη την κάλυψη βασικών αναγκών των ευπαθών ομάδων αλλά και των οικογενειών με παιδιά. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα, καθώς οι εξυπηρετούμενοι αναφέρουν περιορισμένες ποσότητες και προϊόντα που δεν είναι κατάλληλα για παιδιά. Επιπλέον, καταγράφονται αναφορές ελλείψεις σε βασικά είδη, όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά, κάτι που περιορίζει την ικανότητα του προγράμματος να ανταποκριθεί στις ανάγκες των οικογενειών και να εξασφαλίσει θρεπτικά επαρκή γεύματα, κυρίως για τα παιδιά.
- Γραφειοκρατία: Οι δικαιούχοι, και ειδικά οι αλλοδαποί, καλούνται να υποβάλουν έγγραφα από τη χώρα καταγωγής τους που κοστίζουν τόσο σε χρήμα όσο και σε χρόνο, ενώ γενικότερα, μεταξύ άλλων, απαιτούνται πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες κάθε έξι μήνες, κάτι που αποθαρρύνει πολλούς από την πρόσβαση στο πρόγραμμα.
- Σχέση με το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ): Το σύστημα που συνδέει το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα με την πρόσβαση στο ΤΕΒΑ παρουσιάζει σημαντικές αδυναμίες. Οι δικαιούχοι του ΕΕΕ υποχρεούνται να δηλώσουν ρητά ότι επιθυμούν να συμμετάσχουν στο ΤΕΒΑ, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αποκλεισμούς. Αντίθετα, θα έπρεπε να λειτουργεί αυτόματα, εκτός αν οι δικαιούχοι επιλέξουν να μη συμμετάσχουν.
- Ζητήματα υποδοχής εξυπηρετούμενων: Συγκεντρώσαμε παράπονα από ωφελούμενους/ες του προγράμματος για στερεοτυπικές συμπεριφορές ορισμένων εργαζομένων, συνθήκη η οποία αποθαρρύνει τους δικαιούχους και ενισχύει την κοινωνική απομόνωση που νιώθουν ήδη οι πιο ευάλωτοι πολίτες.
Τι μπορεί να κάνει ένας Ο.Τ.Α.
Οι τοπικές αρχές, και κυρίως οι δήμοι, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της κοινωνικής στήριξης και είναι σε θέση να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση του προγράμματος ΤΕΒΑ μέσω διαρθρωτικών βελτιώσεων και συνεργασιών με τους αρμόδιους φορείς. Μερικές από τις προτάσεις που προκύπτουν από την έρευνα και οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν σε τοπικό επίπεδο για να βελτιωθεί η υλοποίηση του προγράμματος και να επιτευχθεί η μέγιστη κοινωνική ενσωμάτωση είναι:
- Καλύτερος συντονισμός και διαχείριση των προϊόντων: Ο τοπικός αυτοδιοικητικός φορέας που έχει την ευθύνη για τη σωστή κατανομή και αποθήκευση των προϊόντων που παρέχονται μέσω του ΤΕΒΑ, εξασφαλίζοντας ότι τα τρόφιμα που διανέμονται είναι κατάλληλα για τις ανάγκες των δικαιούχων μπορεί να διευρύνει τη συνεργασία του με τοπικούς παραγωγούς για την προμήθεια φρέσκων και ποιοτικών ειδών διατροφής και την ενίσχυση των προϊόντων για εξατομικευμένη ανταπόκριση των αναγκών των ποικίλων νοικοκυριών.
- Απλοποίηση των διαδικασιών ένταξης: Ο δήμος μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες υποστήριξης για τη μείωση της γραφειοκρατίας που αντιμετωπίζουν οι δικαιούχοι, όπως η παροχή νομικής ή διοικητικής βοήθειας για την υποβολή των απαραίτητων εγγράφων, ιδιαίτερα για τους αλλοδαπούς.
- Συνεργασία με άλλες υπηρεσίες: Η συνεργασία με τους υπεύθυνους υλοποίησης του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος μπορεί να βελτιώσει την πρόσβαση των πολιτών στο πρόγραμμα. Ο δήμος μπορεί να συνεργαστεί με το Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Φτώχεια και την Έλλειψη Στέγης προκειμένου να αιτηθούν η συμμετοχή στο ΤΕΒΑ να είναι αυτόματη για όσους λαμβάνουν το ΕΕΕ, ώστε να αποφευχθούν οι αποκλεισμοί.
- Εκπαίδευση προσωπικού και ευαισθητοποίηση: Οι εργαζόμενοι που αλληλεπιδρούν με τους δικαιούχους του προγράμματος θα πρέπει να εκπαιδεύονται κατάλληλα ώστε να αντιμετωπίζουν τους πολίτες με σεβασμό και κατανόηση. Ο δήμος μπορεί να οργανώσει εκπαιδευτικά σεμινάρια που θα ενισχύσουν τις δεξιότητες των υπαλλήλων στον χειρισμό κοινωνικών προβλημάτων και της διαχείρισης της διαφορετικότητας, εκπαιδευτικά σεμινάρια σε συνεργασία με το Δίκτυο σχετικά με τις νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και τα νέα προφίλ ανθρώπων που βιώνουν φτώχεια που παρατηρούνται («εργαζόμενος φτωχός», «νεοάστεγος»).
- Παροχή συνοδευτικών υπηρεσιών: Οι δικαιούχοι του ΤΕΒΑ αντιμετωπίζουν πολλαπλά προβλήματα, όπως ζητήματα υγείας, ανεργίας και οικογενειακές δυσκολίες. Οι ΟΤΑ είναι αναγκαίο να υιοθετήσουν ένα ολιστικό μοντέλο καταπολέμησης της φτώχειας εντάσσοντας (ενδεχομένως και με τη συμβολή της ΔΥΠΑ) και την επαγγελματική συμβουλευτική για τους ωφελούμενους του ΤΕΒΑ.
Η βελτίωση του προγράμματος ΤΕΒΑ είναι επιτακτική για να συνεχίσει να προσφέρει ουσιαστική στήριξη στους πιο ευάλωτους πολίτες. Οι ΟΤΑ μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή, βελτιώνοντας τη διαχείριση, απλοποιώντας τις διαδικασίες και προσφέροντας πρόσθετες αλλά και αναγκαίες υπηρεσίες υποστήριξης στους πολίτες τους.
Οι τοπικές αρχές έχουν τη δύναμη να προωθήσουν μια πιο ανθρώπινη και αποτελεσματική προσέγγιση, εξασφαλίζοντας ότι το ΤΕΒΑ θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των δικαιούχων και θα ενισχύει την κοινωνική συνοχή. Με αυτές τις παρεμβάσεις, οι ΟΤΑ μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην καταπολέμηση των ανισοτήτων και την ενδυνάμωση των πολιτών τους, υλοποιώντας δράσεις που διακρίνονται για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
# BUILD
@BUILD - Building a robust and democratic civic space
Bodossaki Foundation - Ίδρυμα Μποδοσάκη
Το έργο Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Φτώχεια και την Έλλειψη Στέγης στην Ελλάδα (Ε.ΠΑ.Φ.Ε.Σ.) υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος BUILD, με φορέα υλοποίησης το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και εταίρο το Ελληνικό Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία.
Το πρόγραμμα «Building a robust and democratic civic space» (BUILD) έχει ως στόχο την προστασία, την προώθηση και την ευρεία αναγνώριση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αξιών της Ε.Ε., μέσω της στήριξης οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (OKοιΠ) στην Ελλάδα και την Κύπρο και της ενίσχυσης των ικανοτήτων και της βιωσιμότητάς τους. Το BUILD συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή ‘Ενωση, μέσω του προγράμματος Citizens, Equality, Rights and Values (CERV), το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Κέντρο Στήριξης ΜΚΟ Κύπρου με συνολικό ποσό επιχορήγησης €2,9 εκ. Συντονιστής του BUILD είναι το Ίδρυμα Μποδοσάκη (Ελλάδα) σε σύμπραξη με το Κέντρο Στήριξης ΜΚΟ (Κύπρος).
«Με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι απόψεις και οι γνώμες που διατυπώνονται εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών και δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ ανάγκη τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ευρωπαϊκού Εκτελεστικού Οργανισμού Εκπαίδευσης και Πολιτισμού (EACEA) ή του Ιδρύματος
Μποδοσάκη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο EACEA δεν μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τις εκφραζόμενες απόψεις.»