Το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας υπογραμμίζει την ανάγκη να υπάρξουν βαθύτατες τομές στις πολιτικές που σχεδιάζονται για την φτώχεια και τις κοινωνικές ανισότητες, με αφορμή και τα νέα στοιχεία που δημοσιοποίησε η ΕΛΣΤΑΤ στις 16/5.

Τρία σημαντικότατα ζητήματα προκύπτουν από αυτά τα στοιχεία, μεταξύ άλλων:

Α) Η συγκριτική ανάλυση των ετών 2021 και 2024 δείχνει σημαντική επιδείνωση στις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών έως 15 ετών στα φτωχά νοικοκυριά που ζουν στην Ελλάδα σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες. Παρατηρείται ραγδαία αύξηση στην αδυναμία κάλυψης βασικών αναγκών, όπως καθημερινό γεύμα με πρωτεΐνη, συμμετοχή σε εξωσχολικές δραστηριότητες, δυνατότητα να διοργανώσουν μια γιορτή γενεθλίων ή να καλέσουν φίλους και φίλες των παιδιών στο σπίτι για παιχνίδι, να καλύψουν έξοδα συμμετοχής σε σχολικές εκδρομές, να έχουν κατάλληλο χώρο για μελέτη στο σπίτι λόγω στενότητας τετραγωνικών και να κάνουν διακοπές μίας εβδομάδας.

Σημειώνουμε ότι στα υψηλά ποσοστά που οι παραπάνω μεταβλητές έχουν επίπτωση στα φτωχά νοικοκυριά δεν ερευνάται το χάσμα πόλης – υπαίθρου που θεωρούμε ότι θα καταδείξει μια ακόμα πτυχή της συγκέντρωσης της φτώχειας και των ανισοτήτων.

Β) Ως προς την πρόσβαση σε υπηρεσίες έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν στην ανάγκη συμφιλίωσης μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής στα νοικοκυριά που ζουν στην Ελλάδα, αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε το δημογραφικό πρόβλημα. Τα πρόσφατα στοιχεία όμως δείχνουν ότι το 75% των νοικοκυριών που έχουν τουλάχιστον ένα παιδί μέχρι 12 ετών δεν μπορούν να κάνουν χρήση υπηρεσιών φροντίδας ή φύλαξης καθώς χρειάζεται να καταβληθεί κάποιο οικονομικό αντίτιμο το οποίο δεν είναι σε θέση να πληρώσουν ή διότι οι παρεχόμενες υπηρεσίες δεν είναι διαθέσιμες άρα επαρκείς.

Γ) Τέλος, ως προς το θέμα της φροντίδας ηλικιωμένων ή ατόμων με προβλήματα υγείας κατ’ οίκον από εξειδικευμένους επαγγελματίες, ο κυριότερος λόγος για τον οποίο τα νοικοκυριά δεν έχουν πρόσβαση σε αυτή την υπηρεσία, ενώ την έχουν ανάγκη, είναι η οικονομική δυσκολία ανταπόκρισης στο σχετικό κόστος. Με δεδομένη τη γήρανση του πληθυσμού, την κακή διατροφή λόγω των αυξημένων τιμών στα τρόφιμα και την αυξανόμενη ευαλωτότητα των μεσηλίκων και ηλικιωμένων σε χρόνιες παθήσεις (διάφορες μορφές καρκίνου, διαβήτη και ασθενειών ψυχικής υγείας) η πρόσβαση σε φροντίδα εξειδικευμένων φροντιστών και μονάδων ηλικιωμένων είναι θεμελιώδους σημασίας ως προς την ίδια τη φροντίδα για τους ανθρώπους αλλά και την αντιμετώπιση της περαιτέρω επιβάρυνσης του οικονομικού προϋπολογισμού των νοικοκυριών που θα κληθούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να διαχειριστούν τα έξοδα.

Τι πρέπει να γίνει;

Οι επιδοματικές πολιτικές που εστιάζουν μόνο στις ευάλωτες ομάδες προφανώς αδυνατούν να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα που, όπως φαίνεται, έχει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις και αφορά μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, ειδικά των νοικοκυριών που πλήττονται από τη φτώχεια.

Το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας προτείνει:

• Εφαρμογή οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών που στοχεύουν στην αναδιανομή των εισοδημάτων, την ίδια στιγμή που θα πρέπει να επανεξεταστεί το ύψος και το εύρος αλλά και ο τρόπος παροχής του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.
• Δικαιότερη φορολογική πολιτική και ως προς τους άμεσους και ως προς τους έμμεσους φόρους, για την οποία η ανάγκη είναι άμεση. Το Δίκτυό μας έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για αυτό σε συνεργασία με τον ακαδημαϊκό χώρο.
• Στεγαστική πολιτική που θα ελαφρύνει το μηνιαίο ποσοστό του εισοδήματος που καλύπτει ενοίκιο και ρεύμα καθώς και έμπρακτη προστασία της κύριας κατοικίας από εξώσεις άμεσα.
• Έλεγχο των τιμών στα διατροφικά είδη και στα είδη πρώτης ανάγκης.
• Υπεράσπιση του δικαιώματος στην εργασία με μισθούς που να μπορούν να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες.
• Ενίσχυση των δημόσιων και δωρεάν δομών και υπηρεσιών φροντίδας και φύλαξης.
• Ενίσχυση των δημόσιων, δωρεάν και καλής ποιότητας δομών υγείας και παιδείας με σωστή γεωγραφική κατανομή και εξασφάλιση της πρόσβασης και ως προς την εξάλειψη του όποιου κόστους αλλά και της διαθεσιμότητας των υπηρεσιών.

Image 1 attributed  

Image 2 attributed

Αθήνα, 17/4/2025 | Ανακοίνωση του Ελληνικού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας σχετικά με τη δημοσιοποίηση των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ (16/4/2025)

Oι κοινωνικές πολιτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα δεν προχωρούν σε τομές υπέρ της αντιμετώπισης της φτώχειας και των οικονομικών ανισοτήτων, αντιθέτως μάλλον τις συντηρούν, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις η τάση είναι αυξητική. Αυτή είναι η γενική εκτίμηση του Ελληνικού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας με βάση τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η ΕΛΣΤΑΤ στις 16/4/2025.

Πιο συγκεκριμένα:

Η οικονομική ανισότητα συνεχίζει σε υψηλά επίπεδα, με ελαφρά μόνο βελτίωση σε μερικούς δείκτες σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Αυτό δείχνει στασιμότητα στην καταπολέμηση της εισοδηματικής ανισότητας. Με τον συντελεστή Gini αμετάβλητο στο 31,8%, ενώ από το 2015 (34,2%) έχουμε μόνο μια αργή μείωση δεν έχει γίνει καμία σημαντική πρόοδος.

Η κατανομή του εισοδήματος είναι ιδιαίτερα άνιση. Το 25% των πιο φτωχών κατέχει μόλις το 10,3% του συνολικού εισοδήματος, ενώ το 25% των πιο πλουσίων κατέχει το 45,6%. Η ψαλίδα ανεβαίνει ακόμα περισσότερο αν κοιτάξει κανείς βαθύτερα αυτά τα ποσοστά. Το 20% των φτωχότερων έχει μόλις 7,5% του εισοδήματος, ενώ το 20% των πλουσιότερων κατέχει 39,5%.

Οι δείκτες AROPE καταδεικνύουν μεγάλη κοινωνική ανισότητα. Το ποσοστό αυξήθηκε στο 26,9% το 2024, που αντιστοιχεί σε περίπου 2,74 εκατομμύρια άτομα, από 26,1% που ήταν το 2023. Τα υψηλότερα ποσοστά διαπιστώνονται γεωγραφικά στη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα, ενώ η Αττική, η Κρήτη και τα Νησιά του Αιγαίου καταγράφουν χαμηλότερη.

Ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού είναι υψηλός στην περίπτωση των παιδιών ηλικίας 17 ετών και κάτω (27,9%) – όπου διαπιστώνεται μικρή μείωση από το 2023 (28,1%). Η φτώχεια πλήττει περισσότερο τις γυναίκες, ενώ πιο εκτεθειμένα είναι τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ενοικιαζόμενη κατοικία.

Διαπιστώνεται μεγάλη ανισότητα στις συνθήκες στέγασης και την πρόσβαση σε κοινωνικές δραστηριότητες. Περίπου το 27,0% του πληθυσμού ζει σε κατοικίες με στενότητα χώρου, με το ποσοστό να φτάνει το 40,9% για τα παιδιά και το 56,7% για τα φτωχά παιδιά. Επιπλέον, το 77,0% των φτωχών δυσκολεύεται να καλύψει τις βασικές ανάγκες του με το εισόδημά του, ενώ το 36,3% του πληθυσμού με καταναλωτικό δάνειο αντιμετωπίζει προβλήματα στην αποπληρωμή του.

Το εκπαιδευτικό επίπεδο επηρεάζει άμεσα την πιθανότητα φτώχειας, ως συνήθως. Οι πιο ευάλωτοι είναι αυτοί με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο, με ποσοστό φτώχειας 28,2% για ολοκληρωμένη μόνο την πρωτοβάθμια, ενώ για τους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το ποσοστό είναι 7,1%.

Αναφορικά με την υγεία, το 6,9% του πληθυσμού αναφέρει πολύ κακή ή κακή υγεία, ενώ το 24,5% έχει χρόνιο πρόβλημα υγείας. Ειδικά για το φτωχό πληθυσμό, το 36,0% δεν μπόρεσε να κάνει την ιατρική εξέταση που χρειάζονταν.

Το κατώφλι φτώχειας για ένα μονοπρόσωπο νοικοκυριό βρίσκεται στα 6.510€, ενώ για νοικοκυριό με δύο ενήλικες και δύο παιδιά είναι στα 13.671€. Οι οικογένειες με ένα γονέα και παιδιά παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά φτώχειας, με 43,7% να ζει κάτω από το κατώφλι φτώχειας.

Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν επίσης την αναγκαιότητα των κοινωνικών μεταβιβάσεων, όπως οι συντάξεις και τα επιδόματα πρόνοιας, για την ανακούφιση των ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων. Η φτώχεια χωρίς κοινωνικές μεταβιβάσεις αγγίζει το 45,0% του πληθυσμού, ενώ με μόνο συντάξεις μειώνεται στο 23,5%.

Το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας στην Ετήσια Έκθεση για τη Φτώχεια 2024 έχει καταγράψει σειρά προτάσεων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Αφενός η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να εξαιρέσει τις κοινωνικές δαπάνες των κρατών – μελών από τον υπολογισμό του υπερβολικού ελλείμματος και να εντάξει στη φαρέτρα της μια γενναία Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την εξάλειψη της φτώχειας ׄ αφετέρου η Ελληνική Κυβέρνηση οφείλει να ακολουθήσει ένα μείγμα πολιτικών που θα ισορροπεί μεταξύ δύο σημαντικών αξόνων: θα υποστηρίζει αποτελεσματικότερα τα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού την ίδια στιγμή που θα προχωρά σε τομές προς τη δικαιότερη κατανομή των εισοδημάτων ώστε να μην τροφοδοτούνται περαιτέρω οι ευαλωτότητες (γεωγραφικές, εθνοτικές, ηλικιακές, έμφυλες, κα).

Η εξάλειψη της φτώχειας είναι πολιτική επιλογή.